De zwaarste storm in 30 jaar woei voorbij tegen een klare hemel. Francine vertelt, met ogen die fonkelen als een bosfee, waar roodborstjes hun rode borstvlek vandaan komt. De storm creëert een vertrouwd gevoel voor haar, een rustig gevoel dat haar doet mijmeren, over diepe en gezonde nachten slaap. “Ik zou met dit weer het bos ingaan!”, zegt ze. Deze storm is als een energiebaan die “de muizenissen uit je hoofd doet waaien” - en gewaaid zijn ze. Tijdens de hevigste storm in 30 jaar, zitten Francine, een ontwapenend en warm stormkind bij uitstek, en ik samen neer voor een gesprek, met koffie, comfortabele stoelen, en twee open harten. Samen, warm opgeborgen in de vleugel-burcht van de Kolibrie.
Met goed gegroeide en sterke nagels, gelakt zo diepgroen als bosmos, strijkt Francine door haar schouderlange, paars-grijze haren. Op de binnenkant van haar onderarm prijkt een tatoeage. Al deze kleine, memorabele details maken de vrouw tegenover mij de vrouw die ze is. In de Eén-serie Gevoel voor tumor spreekt een persoon over haar “BC tijd”: before cancer, en after cancer. Voor veel mensen klieft kanker een litteken-scheppend ravijn op hun levenspad. Een allesbepalende greep die zo ver schaduwen werpt als het ravijn diep is. Maar als er mij iets opvalt aan Francines verhaal, en haar open, vlotte vertelstijl, is het hoe cyclisch ze praat en over hoeveel andere zaken dan haar ziekte we spreken. Op haar vertelvleugels voert ze me mee naar haar kindertijd, haar volwassen studiejaren, haar job in de thuiszorg, de Desbetreffende Dag bij de gynaecoloog, dan vliegen we naar de Kolibrie, en dan vliegen we weer terug, naar haar kindertijd, en dan naar het woelige tijdperk na haar kanker, en weer terug. Alles is verbonden door de energie, de kleur en de beelden die schuilen in de emoties en rijkheid van deze vrouw. Francine vertelt niet lineair, maar rond en zwervend, belichaamd, net zoals haar energie een continue levenscirkel vormt, rond haar en in haar, breder, smaller, met geliefden, en dan weer alleen, dan weer een meisje, dan weer een volwassen vrouw, een zwaan, die erg vroeg alleen leerde zwemmen.
Langzaam sprekend in ons gesprek raakten we kanker aan. Kanker raakte Francine ook aan, op één van de intiemste plaatsen die een vrouw koestert. Haar energie- en liefde-scheppend lichaam, haar moederschoot werd haar ontnomen en vreemd-gemaakt, door het koude en knarsende vonnis dat kanker neerwerpt. Het nest dat haar haar levensliefdes schonk, haar twee kinderen, broedde nu op een kwaadaardig en verterend gezwel dat niet haar vrucht was. Alleen brandende stralingen, koele instrumenten en medicatie konden verhelpen dat deze tumor Francines interne vlam en levenskracht zou opslokken. Francines job was in de thuiszorg, waar ze uitblonk in individuele attentie, zorg en aandacht. Wanneer jij zelf zo goed bent in het zorgen voor anderen, in de liefde en de mens zien in anderen, doet het pijn wanneer jouw mens en jouw noden niet gezien worden. Uit partnerrelaties hoort respect en warmte voort te vloeien, maar als daar alleen maar eenzaamheid uit echoot, kan alleen zijn nog zwaarder voelen. Je alleen voelen in gezelschap is een specifiek koele kwelling.
Een ongeluk komt nooit alleen. Na de kanker diagnose, kreeg Francine de volle laag tijdens een auto-ongeluk, waarna er ook reuma werd vastgesteld in haar bloed. Mobiele reuma, die dag 1 achter haar oog kan zitten, dag 2 in haar knie, en dag 3 weer ergens anders. Totaal onvoorspelbaar. Francines lichaam smeekte al even om te stoppen, na het zolang pushen en het zo lang alleen torsen van lasten en verantwoordelijkheid. Ze kon haar job niet meer doen. Ze mocht haar job niet meer doen. Door een arbeidsgeneesheer was ze thans genezen verklaard, omdat ze kankervrij was. Blijkbaar telde beperkingen ervaren door reuma in je bloed niet mee. Dit lijkt mij zo hard niet oké. Ze kreeg geen aangepast werk van haar werkgever, dus daar eindigde dat verhaal. Al deze zaken waren samen nodig om een stormkind als zij een halt toe te roepen - en dat deed pijn. Zwakheid en waardeloosheid zijn gevoelens die mensen met een chronische ziekte, herstellende of niet, niet vreemd zijn.
De Kolibrie vormde voor Francine, deze moederzwaan die al te vaak sterk had moeten zijn, een thuis. Een warme schoot, waar ze kon huilen en razen om de hare. De Kolibrie voorzag haar van een plek waar zij even alleen maar haar eigen mens kon zijn. Geen verzorger, geen mama, geen partner, geen dochter - maar even gewoon zij, haar mens, met al haar individuele noden, kopzorgen, expressies, huilbuien en verdriet. Een veilige plaats waar ze welkom was, en waar er voor haar gezorgd zou worden. “Ik heb altijd zo, zo hard gewerkt. Ik heb zo hard moeten werken. Mijn lichaam is kapot gemaakt. Ik heb zo hard geprobeerd om mijn kinderen een betere en gezondere opvoeding te geven dan ik gekregen heb; maar dan wordt ge ziek, en dan moeten ze toch op een andere manier dan ge wilt groot worden”. Ik kan meer dan de helft van Francines verhaal, en verdriet, hier niet opschrijven, maar op een bepaald moment geven we elkaar een knuffel, en huilen we samen, om het onrecht dat het jonge kind in haar heeft moeten meemaken.
“Ik kwam hier binnen met hele gebroken vleugels, en dat evolueerde naar gezien worden, gevoeld worden, gehoord worden, en dan ook kansen krijgen. Ik heb mogen leiden. Ge kunt niet beschrijven hoe waardevol dat hier geweest is”, en hoe: Francine heeft 100 workshops gecoördineerd. Ze heeft zichzelf terug mogen vinden, heeft diep emotioneel werk met zichzelf gedaan, terwijl ze de kans kreeg om anderen een luisterend oor te bieden en hen te ondersteunen bij hun eigen proces. Haar workshops werkten groepsgevoel, begrip en wederzijds respect op, wat extra waardevol was bij diverse groepen: “Vaak waren er chronisch zieken zelf, maar ook mantelzorgers, en ook mensen die palliatief zijn. Dikwijls hebt ge daar erg verschillende perspectieven en dat zou stress kunnen opleveren.” Via innerlijk reflectie-werk in stilte en praatbeurten die Francine goed coördineerde, groeiden de individuele deelnemers vaak dichter naar elkaar toe, in de groep, richting harmonie. “Het is niet dat wij hier kanker genazen hé, maar we werkten aan alle dingen die speelden, onderling, met uzelf, dóór de kanker, en dat wordt vaak echt te snel vergeten”. Zelfheling en innerlijke rust in connectie met de ziekten, daar werd er aan gewerkt. De gesprekstechnieken en de ervaringen die ze hier opdeed, tijdens het geven van die workshops, stelde haar ook in staat om op een draaglijke manier in contact te komen met haar zieke moeder. Vervreemd en verstoten door het verleden, hebben ze elkaar tijdens het palliatieve proces toch ergens, in het midden, kunnen ontmoeten. Voor zover als dat mogelijk was, hebben ze elkaar kunnen vinden, door de ervaringen en de kracht die Francine in de Kolibrie had opgedaan; alleen al voor het tikkeltje innerlijke vrede dat dit Francine kan bezorgd hebben, is dat het waard.
De Kolibrie was Francines eerste ankerpunt toen alles rond haar, en zij zelf ook, in elkaar stortte. Geen aangepast werk krijgen, continue vechten tegen een onvoorspelbare ziekte, financieel zware tijden meemaken als éénoudergezin; dat is overrompelend. Na rust, reflectie en steun, volgt ze het advies van de Kolibrie en haar armoede-verenigingscentrum, en begint ze aan een opleiding ervaringsdeskundige in armoede en sociale uitsluiting. De weg was lang, en absoluut niet zonder bochten, want Francine kreeg een darminfarct en moest maanden intensief revalideren, met open wonden en dagelijkse thuisverpleging. Ze is er wel geraakt, en werkt ondertussen in de pleegzorg, waar ze kinderen helpt en ondersteunt in hun emotionele belevingswereld. Via metaforen, beeldspraak en expressie leert ze kinderen over gevoelens en hoe iedereen zijn eigen verleden heeft. Het begrip, de liefde, de uitleg en zorg die zij zelf als kind nooit gekregen heeft, maar zo hard nodig had, kan zij in haar huidige job doorgeven aan een nieuwe generatie kinderen, die gegrond in eigenwaarde en emotionele vaardigheden door het leven kunnen stappen. “Ik vind het zo belangrijk dat mensen met minder bagage naar buiten gaan dan dat ze binnengekomen zijn”, vertelt ze me. Zo was dat ook tijdens haar kleur-workshops in de Kolibrie: ze naam mensen mee naar woelige, innerlijke waters, maar begeleidde hen ook tijdens dat proces. Ook hier heeft ze workshops met kinderen gedaan, waar ze samen kleurden en dat verwerkten in een grote puzzel. “Het gaat niet om kleuren binnen de lijntjes, het gaat om het feit dat ge uw eigen tekening maakt”.
Francine is altijd een intens persoon geweest, en zo ook in haar ziekte en herstelproces: “Misschien is dat ook wel typisch aan chronisch ziek zijn, maar ik ben iemand van: de momenten dat ge kunt, neemt ge ook echt ten volle. Voor 110%. Ik ga dan los over mijn grenzen heen. Ik betaal er ook wel een felle prijs voor, maar ik denk dan, dat moment, dat pakken ze mij niet meer af.” Ik mag Francine tweemaal ontmoeten in de Kolibrie voor haar getuigenis, en de tweede keer mag ik haar vervoegen bij de fotoshoot met Eveline. Samen wandelen en lachen we door een oude, verwilderde tuin, waarvan ik vind dat het zoveel romantiek uitstraalt. Oude hekken en een brugje, winterig dor vijverriet dat mooi is door de frêleheid, onverwoestbare klimop op boomstammen en gevallen bladeren in alle kleuren … Het is een perfect toneel voor Francines shoot. We babbelen bijna continue. Soms ook met een krop in de keel, maar meer met genegenheid en warmte in de ogen. Ik ben blij, en dankbaar, dat ik Francine heb mogen leren kennen, en trots om haar Kolibrie-verhaal te mogen vormgeven. Net zoals Eveline maak ik portretten, maar dan met woorden en uitdrukkingen, die de persoon die ik beschrijf hopelijk alle eer aandoen. Vertrouwen hebben en je kwetsbaar opstellen zijn cadeaus, en Francine gaf ze me in haar openheid. Onze gesprekken illustreerden hoe heilzaam en fundamenteel het is om gehoord te worden, om naar geluisterd te worden, en dit gebeurde wederom op hetzelfde warme toneel als toen Francine deze plek pas leerde kennen. Haar vleugels zijn geheeld in de Kolibrie, en het is in de Kolibrie dat we hier, full circle, haar verhaal loslaten en vleugels geven.
Hieronder vind je een QR code terug, die je naar een ingesproken podcast vertelling van Francines getuigenis leidt.
